Door Harm Boons (Orthopedisch chirurg, QUOLE Medisch Centrum)
Dat met name de knie het gewricht is dat letsel oploopt bij een ongeval op de piste is in de bergdorpen ook bekend. Wie kent niet de bekende oranje banaan, die met patiënt, door twee koene skihelden, sneeuwscooter of zelfs helikopter behendig van berg naar dal verplaatst wordt. Om hier beter begrip van te krijgen moeten we het kniegewricht eerst wat beter van dichtbij bekijken.
De knie in vorm en functie
Het kniegewricht wordt gevormd door: het bovenbeen, het scheenbeen, de knieschijf en het kuitbeen. Het kuitbeen maakt geen direct deel uit van het kniegewricht maar is het aanhechtingspunt van belangrijke spieren en de buitenste knieband. De knieschijf bevindt zich aan de voorzijde van de knie in het verloop van de strekpees. Het kniegewricht lijkt qua functie op een scharnier, maar heeft in werkelijkheid een ingewikkelder bewegingspatroon.
Omdat het bovenbeen een bolle vorm heeft en het onderbeen een vlakke, passen beide delen niet goed op elkaar. Om dit op te lossen heeft het lichaam de meniscus bedacht. Een flexibele maanvormige schijf die aan de binnen- en buitenzijde van de knie zit tussen boven- en onderbeen. De meniscus past zich in vorm aan, aan de positie van de knie en werkt als drukverdeler en schokbreker.
Stevigheid of stabiliteit krijgt de knie van het gewrichtskapsel en de 4 banden (ligamenten). Deze ligamenten zorgen met name voor stabiliteit bij zijwaartse bewegingen van de knie. In het midden van de knie zitten de kruisbanden. De kruisbanden houden vooral de voorwaartse en achterwaartse bewegingen in bedwang. Ook spelen de kruisbanden een belangrijke rol bij de draaistabiliteit van de knie.
Ski en de knie
Dat met name skiën en niet snowboarden veel knieletsel veroorzaakt, heeft te maken met het feit dat de twee ski’s los van elkaar kunnen bewegen. Bij de basishouding van het skiën, gebogen knie en lichte x-been stand van de dalski, is met name de voorste kruisband, gevoelig voor het oplopen van letsel als de hevel van de ski maar groot genoeg is. De voet zit hierbij stevig in de skischoen vast en de heup zal als zeer stevig kogelgewricht meedraaien. Dit fenomeen is bekend bij de skiverkoop en verhuur. Daarom wordt op basis van skilengte, geslacht, ervaringsniveau en gewicht de juiste instelling van de skibinding gemaakt. De ski zal bij een bepaalde ingestelde hevelkracht uit de binding schieten en de druk is van de knie af. Bij snowboarden zie je dit niet omdat je bij een val niet één knie kan verdraaien. Zelf heb ik de indruk dat bij een val op hoge snelheid de bindingen goed losschieten. Waarschijnlijk omdat hier een korte hevige puls plaatsvindt boven de instelling van de binding.
Van de verhalen van mijn patiënten met knieletsel hoor ik vaak dat het om relatief lage snelheden en zelf “onnozele” valpartijen bij (vrijwel) stilstand gaat. De verdraaiing gaat dan geleidelijk waarbij de ligamenten van de knie kunnen scheuren voordat de skischoen losspringt. Combinaties van letsels komen hierbij vaak voor, zoals het inscheuren van een van de ligamenten samen met meniscusletsel en afscheuring van voorste kruisband.
Voorkomen is beter dan genezen is hierbij een oud adagium wat nog steeds opgaat. Een goede voorbereiding, juist materiaal en goede afstelling zijn aan te bevelen. En anders is er altijd uw orthopedisch chirurg nog.
Voor meer informatie:
